"Ο 'Ηλίθιος' είναι μια παραβολή της ανθρώπινης περιπέτειας"
Νίκος Διαμαντής: Το έργο του Φ. Ντοστογιέφσκι ανεβαίνει στις 13 Απριλίου στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά
“Ο Ντοστογιέφσκι ανήκει στις μεγάλες ιστορίες της ανθρωπότητας και στον τρόπο που εκείνη διαχειρίζεται την ανθρώπινη περιπέτεια. Είναι από τους τεράστιους αφηγητές που μας παραδίνουν κομμάτια ενός παζλ, ενός βηματισμού του ανθρώπου πάνω στη Γη, με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Ένα πρόσωπο που μέσα από τα μυθιστορήματά του, ακροβατεί ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι, που με τις πληγές και τις εσωτερικές ρωγμές του, φωτίζει όλα του τα έργα και πολύ περισσότερο τον 'Ηλίθιο'" αναφέρει ο σκηνοθέτης Νίκος Διαμαντής με αφορμή την παράσταση που κάνει πρεμιέρα στις 13 Απριλίου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.
Μιλά για ένα έργο «εντελώς προσωπικό κι ένα πρόσωπο που διασχίζει την ανθρώπινη περιπέτεια αναζητώντας το καλό. Πρόκειται για έναν ανήσυχο, τεράστιο, αντιφατικό στροβιλισμό μέσα από τον οποίο αναδύεται όχι μόνο ο τρόπος που ζούμε αλλά και ποιος είναι ο κόσμος μας. Ένας κόσμος γεμάτος αντιφάσεις, πάθη, δυσκολίες, πτώσεις, ανθρώπους που κλονίζονται και προσπαθούν να ξαναβρούν τον βηματισμό τους και να προχωρήσουν. Ένας έντρομος κόσμος που ξεκινάει από τη γέννηση και φτάνει έως τον θάνατο».
Ο Ν. Διαμαντής παρομοιάζει τον “Ηλίθιο” σαν “έναν τεράστιο ανθρώπινο πίνακα« κι εξηγεί πως στο κέντρο του μεγάλου αυτού αφηγήματος βρίσκεται ο πίνακας του Χόλμπαϊν με τον Χριστό στον τάφο. »Έναν αντιφατικό, ανθρώπινο, πληγωμένο, διαλυμένο Χριστό, ευρισκόμενο σε ύπτια θέση, σαν μέσα σε μια τρύπα«. Σημειώνει πως ό,τι πιο αντιφατικό υπάρχει στην ανθρώπινη σκέψη του Ντοστογιέφσκι, αποτυπώνεται στον »Ηλίθιο".
«Πρόκειται για ένα έργο στο οποίο ο συγγραφέας του κάνει μια τεράστια προσπάθεια να μιλήσει για την αθωότητα, την καλοσύνη και την ομορφιά και πώς αυτά συναρμόζονται πάνω σε ένα πρόσωπο, όταν γύρω του στροβιλίζονται τα ανθρώπινα πάθη, η περιπέτεια, το κακό, το δύσκολο. Βλέπουμε αυτό το πρόσωπο να συντρίβεται, να θρυμματίζεται, να διαλύεται και να κατασπαράσσεται στην πραγματικότητα μέσα στην ανθρώπινη πορεία του. Ο Ντοστογιέφσκι, ένας πολύ βαθύς ουμανιστής συγγραφέας, παλεύει να ξορκίσει το σκοτάδι εκεί που βρίσκεται».
Ο πρίγκιπας Μίσκιν, που πάσχων από επιληψία επιστρέφει στην Αγία Πετρούπολη δέχεται την περιφρόνηση και τη χλεύη του κόσμου που είναι ανίκανος να νιώσει την αθωότητά του, ενώ εκείνος ανταποδίδει καλοσύνη. Όταν κληρονομεί ξαφνικά μια μεγάλη περιουσία, βρίσκεται στο επίκεντρο του κοινωνικού ενδιαφέροντος. Η αγαθή φύση του είναι για όλους ακατανόητη και προκαλεί αντικρουόμενα συναισθήματα. Όταν βρίσκεται στη δίνη των ανθρώπινων παθών, της απαξίωσης, της απληστίας, του έρωτα και της ζήλιας, ο Μίσκιν απαντά με αυταπάρνηση, αγάπη και αυτοθυσία.
Μια “μπεργκμανική” επαφή
Διανοούμενος σκηνοθέτης, τολμηρός, ευαίσθητος και συνεπής κάθε φορά στο όραμά του, ο Ν. Διαμαντής επιχειρεί να αναδείξει τον “Ηλίθιο” με έναν "πολύ καθαρό, μινιμαλιστικό τρόπο”, όπως λέει.
"Υπάρχει μια εξαιρετική, πυκνή δραματουργία μέσα στο έργο που θέλω να αναδείξω χρησιμοποιώντας μια γλώσσα παραβολής. Το έργο κατά την άποψή μου είναι μια παραβολή της ανθρώπινης περιπέτειας και ως εκ τούτου η θεατρική γλώσσα που χρησιμοποιώ με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους έχει να κάνει με την δική μου προσπάθεια να πάω στα βάθη της ψυχής του ήρωα. Για τον λόγο αυτόν υπάρχει μια ποίηση που αναδύεται μέσα από τη χρήση της σταγόνας ή τη χρήση κάποιων οπτικών πάνω στο πρόσωπο του Μίσκιν.
Όλα αυτά υπηρετώντας μια καινούργια δραματουργία διότι κάθε προσέγγιση κάθε τέτοιου αριστουργήματος, απαιτεί κι ένα καθαρό αποτύπωμα από την αρχή. Έτσι λοιπόν υπήρξε μια καινούργια μετάφραση και δραματουργία που εξυπηρετεί, θα έλεγα, μια 'μπεργκμανική επαφή για τον Ντοστογιέφσκι', όπου ο Ντοστογιέφσκι ακουμπά τον Μπέργκμαν και τα πάθη με έναν σύγχρονο τρόπο".
Στην ερώτηση ποιο είναι αυτό το στοιχείο στο οποίο επικεντρώνεται στην σκηνοθεσία του, ο Ν. Διαμαντής απαντά:
«Αυτό που θέλω να αποδειχθεί είναι πως ο ανθρώπινος πόνος μένει αστείρευτος. Όσο και αν προσπαθήσουμε έχουμε τη 'διαστροφή' να κατασπαράσσουμε τους διαφορετικούς ανθρώπους, τους αθώους, αυτούς που βρίσκονται στην άκρη. Θέλω να δείξω όλον αυτόν τον ανθρώπινο πόνο που προξενούμε ο ένας στον άλλο και τον τρόπο με τον οποίο θρυμματίζουμε και κατασπαράσσουμε τους ιερούς σαλούς.
Ο Μίσκιν είναι ένας Ντοστογιέφσκι επιληπτικός. Ένα πρόσωπο που το έχει αγγίξει ο θεός. Με μια πολύ ιδιαίτερη ενόραση. Όπως αυτή η ιερή αρρώστια που σημαδεύει ήρωες της ανθρώπινης περιπέτειας. Τα πρόσωπα τρώνε τις σάρκες του Μίσκιν για πολλούς και διαφορετικούς λόγους. Προσπάθειά μου είναι αυτή η σκληρότητα να αποδοθεί καθαρά, απλά, με πολύ μεγάλη σαφήνεια και κυρίως ποίηση. Είναι αυτή που με αφορά, το στοιχείο της διαφορετικής ανάγνωσης ενός τέτοιου αριστουργήματος».
"Το Δημοτικό Θέατρο δημιουργεί ένα αποτύπωμα"
Σκηνοθέτης αλλά και καλλιτεχνικός διευθυντής του Δημοτικού θεάτρου Πειραιά, ο Νίκος Διαμαντής δεν παραλείπει να αναφερθεί σε έναν “πολιτιστικό οργανισμό που δουλεύει σε τρεις διαφορετικούς άξονες, τον καλλιτεχνικό, τον εκπαιδευτικό και τον κοινωνικό και μια προσπάθεια που χρειάζεται πολύ μεγάλη υπομονή. Το Δημοτικό δημιουργεί ένα αποτύπωμα, έναν βηματισμό και χρειάζεται υπομονή για να αποδειχθεί ότι όλο αυτό δεν είναι ένα πυροτέχνημα, αλλά μια προσπάθεια για να δώσει κάτι διαφορετικό”.
Αναφέρεται με χαρά στη συμμετοχή των σχολείων και του κοινού στα θεατρικά προγράμματα μέσα από τις ανοιχτές πρόβες και την επαφή με ελληνικά θεατρικά έργα και τους συγγραφείς τους αλλά και το πρόγραμμα “Άτλας”, παρέμβασης στον κοινωνικό χώρο του Πειραιά. "Θέλουμε να δημιουργήσουμε ένα ανοιχτό θέατρο, με διακριτές δυνατότητες που να αφορά τον απλό κόσμο και τον καθένα ξεχωριστά, χωρίς αποκλεισμό”.